Heeft het wel zin om duurzamer te leven?
Door het boek ‘De verborgen impact' van Babette Porcelijn ontdekte ik de (verborgen) impact van onder andere spullen en vlees. Het gaf me een goed gevoel dat ik zélf iets kon doen om deze wereld een stukje groener, mooier en beter te maken. Het meest effectieve volgens Babette was namelijk minder vlees eten en minder spullen kopen.
Ook Jelmer Mommers gaf me een duidelijke richting in zijn boek ‘Hoe gaan we dit uitleggen': eet meer planten en minder vlees, kies thuis voor echt groene energie en vergroen je reispatroon.
Hoopvol en met energie ging ik aan de slag en probeerde ik anderen te inspireren om dit ook te gaan doen, tot ik dit artikel van Roxane van Iperen las: Nee, een duurzame wereld begint niet bij jezelf. Een pleidooi tegen consumentenactivisme.
Consumentenactivisme
In het artikel schrijft Roxane dat consumentenactivisme niet helpt om deze wereld een stukje groener te maken en dat het juist een bliksemafleider is. Een bliksemafleider van de bedrijven om te vluchten voor dat wat er écht moet gebeuren: systeemverandering.
Het artikel raakte me en tegelijkertijd zette het me aan het denken. Deze passage maakte me zelfs een beetje boos:
‘Een bijstandsmoeder op driehoog-achter die bij Primark winkelt, op een oude brommer rijdt en eens per week plofkip serveert, heeft een kleinere footprint dan de gemiddelde schrijver van een duurzaamheidsboek, met alle diners, sprekersevenementen, social gatherings en sponsordeals met ‘duurzame’ productlijnen. Dat deze laatste de eerste de les leest, is een gotspe.'
Nou bedankt Roxane. Weeg je ook nog mee dat ik mijn uiterste best doe en dat ik het ook allemaal niet kan weten? Dat ik ook maar doe wat ik denk dat goed is. Is daar nog lof voor? Dat ik me hier überhaupt dagelijks voor inzet en het een grote motivatie is om anderen te inspireren en tot verandering te zetten?
Ik kopieerde de volgende passage uit haar artikel en zette het in mijn notities op mijn iPhone. Dit zijn volgens Roxane van Iperen wél effectieve manieren om iets voor de wereld en dus voor de mensheid te doen:
‘Denk aan het ombuigen van subsidie- en investeringsstromen; de ontsluiting van algoritmen en de mogelijke inzet ervan ten behoeve van duurzaamheid; het ontbloten en reguleren van lobbyactiviteiten; een discussie over advertentie-inkomsten door dezelfde media die de noodklok luiden over de klimaatcrisis; of het verlenen van legitimiteit aan vervuilende of manipulatieve industrieën door middel van greenwashing.’
Ik vond het allemaal maar ingewikkelde en taaie stof. Ik moest nu dus lobbyactiviteiten gaan ontbloten en subsidie- en investeringsstromen gaan ombuigen? Wat houdt dat precies in? Ik was even de weg kwijt, dus stuurde ik een berichtje naar Jelmer Mommers. In de maand januari van 2020 hadden we dit gesprek via WhatsApp:
Jelle: Het artikel van Roxane heeft me wel echt aan het denken gezet. Ben benieuwd hoe jij de Roxane style van duurzamer leven ziet. Wat als je volgens haar denkwijze aan de slag gaat? Wat zijn dan concrete stappen?
Jelmer: Ik zou denken demonstreren, lid worden van een partij, een energiecooperatie opzetten of er actief lid van worden, dat soort dingen. Jaap Tielbeke komt dit jaar met een boek dat hier verder op in gaat.
Ik had toen meteen zin om het boek van Jaap Tielbeke te lezen. Het boek ‘Een beter milieu begint niet bij jezelf' heb ik nu – een half jaar later – gelezen en ik het raad het jou ook aan.
Ook Jaap schrijft – net als Babette Porcelijn – dat overconsumptie het grote probleem is:
‘Het is dus niet ‘de mensheid’ die de planeet in chaos dreigt te storten, maar vooral het consumptiepatroon van de rijken der aarde. Het voornaamste probleem is namelijk niet overbevolking maar overconsumptie.'
Maar als wij allemaal gaan werken aan onze eigen impact gaan we volgens Jaap de wereld niet redden:
‘Natuurlijk juich ik het toe als mensen klimaatbewuster willen leven, maar we moeten af van de illusie dat we deze ecologische crisis kunnen bezweren met persoonlijke gedragsverandering. Minder vliegen en vegetarisch eten is goed, maar het is niet goed genoeg. Dus natuurlijk probeer ik in mijn gedrag rekening te houden met het milieu. Maar ik koester niet de illusie dat mijn keuzes de wereld zullen redden.'
Volgens Jaap moet de politiek ingrijpen voor structurele verandering en houden bedrijven bewust een schadelijk systeem overeind. Zijn boodschap sluit naadloos aan op het gedachtegoed van Roxane van Iperen:
‘De ecologische kaalslag is onlosmakelijk verbonden met een economisch systeem dat wordt voortgestuwd door kortzichtig winstbejag en gedomineerd door multinationals die de aarde op allerlei manieren uitputten. Wie dat eenmaal tot zich laat doordringen begrijpt ook op welke manier we naar antwoorden moeten zoeken.
Niet door de CO2-uitstoot van onze vliegreizen te compenseren, maar door het luchtverkeer aan banden te leggen. Niet door het veganisme te verkondigen, maar door de intensieve veehouderij af te schaffen. Niet door te wachten op goedkopere zonnepanelen, maar door Shell tot een groene koers te dwingen. Niet door Tesla’s te subsidiëren, maar door te investeren in het openbaar vervoer. Niet door de hoop te vestigen op bewuste consumenten, kortom, maar op geëngageerde burgers die de barricaden op gaan om op te roepen tot politieke actie.'
Ok, dus … luchtverkeer aan banden leggen (er wordt nog steeds geen belasting geheven op kerosine en vliegvelden, luchtvaartmaatschappijen en vliegtuigfabrikanten krijgen financiële steun met belastinggeld), intensieve veehouderij afschaffen, Shell tot een groene koers dwingen en investeren in openbaar vervoer.
Verder dus politieke actie en burgers die de barricaden op gaan. Als ik het woord barricaden hoor denk ik eerlijk gezegd: moet dat nou echt?
Ik? Een activist?
Toen ik een lezing gaf voor medewerkers van Ymere vertelde ik over de acties van Extinction Rebellion. Extinction Rebellion was op dat moment namelijk midden in Amsterdam op de straat gaan liggen om een signaal af te geven aan de overheid. Ik ging die dag even kijken bij de actie en dacht: ‘er komt een dag dat ik hier ook bij ga liggen’. Want er gebeurt steeds maar niets. Het maakt me wanhopig, ongeduldig en het geeft me een machteloos gevoel.
Aan de medewerkers van Ymere vertelde ik over die gedachte. Iemand van Ymere zei later tegen mij: ‘Bij die activisten gaan liggen, dat past niet bij jou Jelle’. Jij bent iemand die wil inspireren met jouw verhaal, geen activist.
Ik denk dat deze persoon deels gelijk heeft. Activisme past niet bij mij al zeggen Jaap en Roxane indirect wel dat ik dat zou moeten gaan doen. Volgens Jaap begint een beter milieu niet bij jezelf maar bij de politiek, in de rechtbank en op de barricade. Moet ik dan nu tot de conclusie gaan komen dat ik structureel moet gaan demonstreren? Dit schrijft Jaap:
‘Sommigen voelen zich thuis op de barricaden, anderen wenden hun expertise aan in de rechtszaal en weer anderen worden politiek actief. En zo zijn er nog talloze manieren te bedenken waarop we een maatschappelijke kentering kunnen aanjagen, om een klimatologische kentering te voorkomen. Door te stemmen op een partij met overtuigende klimaatplannen bijvoorbeeld. Of door lid te worden van een organisatie die zich inzet voor een eerlijke en duurzame transitie. Door ons als betrokken burgers te mengen in het publieke debat, zoals ik zelf met dit boek heb willen doen.'
Dankjewel Jaap voor je boek dat ik heb verslonden, maar wat als ik geen passie voel voor de barricade of de politiek en geen expertise heb voor de rechtbank? Wat kan ik dan concreet doen? Het is een vraag die ik ga stellen aan Jaap in een nieuwe aflevering van het groene hart.
To be continued.
Deze pagina bevat één of meerdere affiliate links, meer info hierover lees je hier.
