boek anders wonen
september 18, 2024

Is anders en duurzaam wonen dé oplossing voor het woningtekort?

Het woningtekort blijft ook in 2024 één van de grootste uitdagingen in Nederland. Er zijn ongeveer 8,1 miljoen (57% koop, 14% vrij huur en 29% huur van een corporatie) woningen in Nederland en we hebben er 390.000 tekort. 

In 2023 woonden er bijna 18 miljoen mensen in Nederland. Dat zijn 8,3 miljoen huishoudens. Het is de verwachting dat we in 2037 met 19 miljoen mensen zijn. 437.000 huishoudens zoeken een nieuwe woning.

Is anders en duurzaam wonen één van de oplossingen voor het woningtekort? Deze vraag ga ik beantwoorden in dit artikel.

Inhoud

                              Laatste update — 19 september 2024

    Wat is de oorzaak van het woningtekort?

    Het woningtekort in Nederland wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren: te weinig woningbouw sinds de financiële crisis van 2008, een groeiende bevolking en een tekort aan passende woningen voor starters en mensen met een middeninkomen.

    Het huidige beleid houdt daarnaast weinig rekening met de veranderende woonwensen en demografische ontwikkelingen, en de verdeling van woonruimte is inefficiënt, met veel mensen die in te grote woningen wonen terwijl anderen moeilijk een plek kunnen vinden. Daarnaast wordt de woningmarkt gedreven door winstmaximalisatie, wat het aanbod van diverse en betaalbare woningen beperkt.

    In het boek ‘Anders wonen' gebruiken auteurs Wyke Potjer een goede metafoor voor het woningtekort:

    Het woningtekort is een stok in een raderwerk dat vastloopt

    Het probleem kan goed vergeleken worden met een raderwerk. De woningmarkt bestaat uit meerdere raders die op elkaar ingrijpen. Dat zijn:

    • projectontwikkelaars

    • woningcorporaties

    • overheidsinstanties

    • financiële instellingen

    • burgers

    Als één van deze raders vastloopt, bijvoorbeeld door een economische crisis, stijgende grondstofprijzen of regelgeving, vertraagt het hele systeem. Momenteel zien we dit in de praktijk, waarbij bouwprojecten stagneren en de vraag naar woningen ver boven het aanbod ligt. Dit vertraagt de bouw van nieuwe woningen, en het tekort aan betaalbare woningen groeit verder.

    Als je kijkt naar de landen in Europa dan gaat Nederland tot nu toe slecht met haar ruimte om

    Stel je zou landen in Europa een ruimte management score geven gebaseerd op hoe goed we onze ruimte wat betreft wonen benutten dan komt Nederland als één van de slechtste in Europa uit de bus.

    Omdat we met veel mensen op weinig oppervlakte leven (en je het liefste nog flink wat natuur overhoudt) zou je verwachten dat het gemiddelde aantal vierkante meter per persoon in Nederland aan de lage kant is. Helaas: gemiddeld heeft een Nederlander 53 vierkante meter woonruimte tot zijn beschikking. Dat is dus ongeveer 212 vierkante meter voor een gezin met twee kinderen. Dat is ruim als je dit vergelijkt met andere landen in Europa.

    Nederland staat op de laatste plek met een ruimte management score van 44,04. Complimenten voor Zweden die met flink wat oppervlakte en minder inwoners op 44 vierkante meter per persoon uitkomen.

    Omdat wonen dus een verdienmodel is geworden en er meer vraag is dan aanbod gaan de prijzen door het dak. Onlangs stond er in het nieuws dat de gemiddelde verkoopprijs van een woning 469.000 bedraagt. Dit maakt het voor veel mensen moeilijk, zo niet onmogelijk, om een huis te kopen.

    De vraag rest: wat moeten we doen?

    We moeten meer bouwen maar ook slimmer, anders en duurzamer. Het goede en hoopvolle nieuws: We zijn als mensheid natuurlijk veel te slim, te creatief en te innovatief om ellenlang te wachten op een veel te trage regering. Flink wat woonpioniers zijn dus al zelf aan de slag gegaan en de weg aan het banen voor meer mensen in de toekomst.

    Het boek ‘Anders wonen’ staat vol met dit soort woonpioniers. Ik interviewde de auteurs Wyke Potjer en Asceline de Groot — ze runnen samen het platform hetkanWEL.nl — voor mijn podcast ‘Het groene hart’. We hadden het o.a. over de voordelen van anders en duurzaam wonen en de verschillende woonvormen.

    Welke  ‘andere' en ‘duurzame' woonvormen zijn er naast de traditionele?

    Hier zijn de meest voorkomende alternatieve woonvormen, ingekort en gericht op de kernopties die mensen vaak overwegen buiten de traditionele woningmarkt:

    Zelfbouw. Individuen of gezinnen kopen een stuk grond en bouwen hun eigen huis. Bij een huis kleiner dan 50 vierkante meter noem je dit een 'tiny house'. 

    Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). Een groep particulieren koopt samen een stuk grond en ontwikkelt gezamenlijk woningen.

    Wooncoöperatie. Bewoners zijn gezamenlijk eigenaar van een gebouw en betalen huur aan de coöperatie, die het pand beheert.

    Cohousing. Privéwoningen met gedeelde gemeenschappelijke voorzieningen zoals tuinen en werkruimtes.

    En dit zijn de voordelen:

    De 5 grote voordelen van anders en duurzaam wonen

    1. Betaalbaarheid

    Veel alternatieve woonvormen zijn goedkoper in zowel de bouw als het onderhoud. Door kleiner te wonen, samen te bouwen, of gebruik te maken van zelfvoorzienende systemen zoals zonnepanelen, kunnen de woonlasten aanzienlijk worden verlaagd.

    2. Duurzaamheid

    Alternatieve woonvormen maken vaak gebruik van duurzamere bouwmaterialen en energiebronnen. Zelfvoorzienende systemen zoals zonnepanelen en wateropvangsystemen helpen de ecologische voetafdruk te verkleinen.

    3. Flexibiliteit

    Alternatieve woonvormen bieden vaak meer flexibiliteit. Tiny houses kunnen bijvoorbeeld verplaatst worden, en veel duurzame woningen zijn modulair opgebouwd, zodat ze eenvoudig aangepast kunnen worden aan veranderende behoeften.

    4. Groen wonen

    Veel alternatieve woonvormen richten zich op groen en duurzaam leven. Mensen kiezen er vaak voor om dichter bij de natuur te wonen, wat bijdraagt aan een gezondere en meer ontspannen levensstijl.

    5. Gemeenschapsgevoel

    Bij cohousing en wooncoöperaties staat samenwerking centraal. Dit bevordert sociale interactie, vermindert eenzaamheid en creëert een sterke band tussen de bewoners.

    Bij deze een paar voorbeelden uit het boek ‘Anders wonen' die ik zelf inspirerend vond:

    Een tiny house hoeft niet tiny te zijn (zelfbouw)

    Tiny houses worden vaak gezien als kleine, efficiënte woningen van maximaal 50 vierkante meter, maar ze hoeven niet per se zo klein te zijn. Je kunt ook kiezen voor een iets grotere variant zoals Iris en Roland dat deden met een dubbel tiny house in Koedijk. Je kunt het natuurlijk zo gek maken als je wilt maar deze woningen zijn bijna altijd goedkoper dan een traditionele huis. Reken qua kosten op maximaal de helft van de gemiddelde prijs van een huis (469.000) op dit moment. Veel makkelijker te financieren dus.

    Bladzijde uit het boek 'Anders wonen'

    Het dubbele tiny house waar Iris en Roland wonen met hun twee dochters

    Een drijvende woonwijk: Schoonschip (CPO)

    Één van de meest innovatieve woonprojecten in Nederland is Schoonschip in Amsterdam. Deze drijvende woonwijk bestaat uit zelfvoorzienende huizen die gebruikmaken van zonne-energie, opvang van regenwater en andere duurzame technologieën. De wijk biedt ruimte aan 46 huishoudens en is volledig ontworpen om de ecologische voetafdruk te minimaliseren .

    Bewoners van Schoonschip delen elektrische auto’s, gebruiken slimme energiesystemen en werken samen om de wijk zo duurzaam mogelijk te maken. Dit project laat zien dat het mogelijk is om duurzaam te wonen, zelfs in een stedelijke omgeving. Wonen op het water wordt steeds populairder, vooral omdat het mogelijkheden biedt voor steden die kampen met ruimtegebrek.

    Beluister hier de podcast met initiatiefnemer Marjan de Blok en bewoner Sophie Hilbrand:

    Een bladzijde uit het boek Anders wonen over Schoonschip Amsterdam

    Rechts: initiatiefnemer Marjan de Blok vaart door haar drijvende woonwijk 

    Co-housing met meerdere generaties

    Steeds meer mensen kiezen ervoor om samen met familie of vrienden te gaan wonen: cohousing. Dit kan variëren van het gezamenlijk kopen van een groot huis tot het opzetten van een nieuwbouwproject met meerdere woonunits. Het delen van kosten voor bouw en onderhoud zorgt ervoor dat wonen betaalbaarder wordt, terwijl het sociale aspect van samenwonen wordt versterkt.

    Een voorbeeld hiervan is de kangoeroewoning, waarbij verschillende generaties in hetzelfde huis wonen, maar elk hun eigen woonruimte hebben. Dit biedt voordelen voor zowel jonge gezinnen als ouderen, omdat er wederzijds hulp en zorg kan worden geboden. Het bouwen van een gezamenlijk woonproject is een geweldige manier om woonkosten te verlagen en tegelijkertijd een hechte gemeenschap te creëren.

    Een bladzijde uit het boek Anders wonen over co-housing

    Cohousing met drie generaties in De Hoef (provincie Utrecht)

    Je eigen wooncoöperatie beginnen om betaalbaar en collectief te wonen

    Wooncoöperaties zijn een vorm van collectief wonen waarbij bewoners gezamenlijk eigenaar zijn van het pand waarin ze wonen. In plaats van individueel een huis te kopen of te huren, wordt het eigendom gedeeld door de groep. Dit zorgt ervoor dat de woonkosten laag blijven en dat de bewoners samen beslissingen kunnen nemen over het onderhoud en de toekomst van het pand.

    Een bekend voorbeeld is De Warren in Amsterdam, waar 48 bewoners samen een duurzaam gebouw hebben gerealiseerd. Door samen te werken en gebruik te maken van duurzame materialen en technologieën, hebben de bewoners een betaalbare en milieuvriendelijke woonoplossing gevonden .

    Wooncoöperaties bieden een alternatief voor de hoge huizenprijzen en maken het mogelijk voor mensen met een lager inkomen om een eigen woning te hebben.

    Kim en Chandar van wooncoöperatie de Warren in Amsterdam (IJburg)

    Betaalbaarheid: mogelijkheden en uitdagingen

    Hoewel anders wonen vaak goedkoper is dan traditionele woningen, zijn er ook uitdagingen. Veel alternatieve woonvormen kunnen moeilijk gefinancierd worden via traditionele hypotheken, vooral als het gaat om tijdelijke of verplaatsbare woningen zoals tiny houses of drijvende woningen. Dit betekent dat bewoners vaak creatief moeten zijn in het vinden van financiering, bijvoorbeeld door particuliere leningen, crowdfunding of financiering via een coöperatie.

    Toch zijn er steeds meer banken, zoals de Triodos Bank en Rabobank (helaas geen groene bank maar wel goed dat ze dit doen), die speciale hypotheken aanbieden voor duurzame woningen. Ook de mogelijkheid om extra geld te lenen voor duurzame verbouwingen, zoals energiebesparende maatregelen, wordt steeds vaker geboden.

    Praktische tips voor het vinden van duurzame woonprojecten

    Als je geïnteresseerd bent in andere en duurzame woonvormen dan zijn er verschillende manieren om dergelijke projecten te vinden en eraan deel te nemen. Hier zijn enkele nuttige tips:

    Hetkanwel.nl

    Deze website biedt veel informatie over alternatieve woonvormen en publiceert regelmatig oproepen van woonprojecten die nog bewoners zoeken. Meld je hier aan voor de ‘Anders Wonen Maand' van 1 t/m 31 oktober om op de hoogte blijven van allerlei toekomstige duurzame woonprojecten.

    Crowdbuilding.nl

    Dit platform brengt groepen mensen samen die geïnteresseerd zijn in collectieve bouwprojecten, waarbij de kosten worden gedeeld.

    TinyFindy.com

    Een platform dat gericht is op tiny houses en een overzicht biedt van beschikbare woningen, grondlocaties en gemeenschappen.

    Websites van de gemeente

    Veel gemeenten bieden informatie over andere en duurzame woonprojecten. 

    Is anders en duurzaam wonen dé oplossing voor het woningtekort?

    Anders en duurzaam wonen is niet dé oplossing voor het woningtekort maar levert zeker een belangrijke bijdrage. Het biedt meer diversiteit en het zorgt voor een flexibeler, groener en betaalbaarder woningaanbod, wat zeker een deel van de druk op de woningmarkt kan verlichten.

    Wieke Potjer en Asceline de Groot laten met hun boek ‘Anders wonen’ zien dat er tal van mogelijkheden zijn om creatief en duurzaam te wonen. Of het nu gaat om tiny houses, wooncoöperaties, drijvende woonwijken zoals Schoonschip, of cohousing met vrienden en familie.

    Dus, wil je je na dit artikel laten inspireren? Lees dit boek!

    Dit artikel is geschreven in samenwerking met Kosmos Uitgeverij. Een boek heeft mijn leven compleet veranderd dus doe ik niets liever dan boeken promoten die bijdragen aan een betere wereld.

    auteur + spreker — Met een hoofd vol zorgen vertrok ik in 2011 voor een reis naar Brazilië en las daar het boek 'Denk groot & word rijk’ van Napoleon Hill. Het boek en de reis veranderden mijn leven compleet. Terug in Nederland ging ik bloggen om net als Napoleon Hill anderen te helpen en te inspireren. In 2018 schreef ik het boek ‘Verlangen naar minder' (15.000+ exemplaren verkocht) over mijn zoektocht naar een bewuster en duurzamer leven. Benieuwd naar mijn favoriete boeken? Bekijk ze hier!