triggers ouderschap
juli 17, 2024

Geconfronteerd worden met trauma in het ouderschap

Trauma uit het verleden kan onverwacht opspelen in het ouderschap. Je denkt dat je geduldig blijft, maar zodra je kind huilt midden in de nacht, voel je frustratie of onmacht opkomen. Waarom gebeurt dit? En waarom reageer je soms heftiger dan je zou willen?

In dit artikel ontdek je hoe je brein trauma opslaat en waarom bepaalde situaties oude emoties kunnen triggeren. Je leert hoe je hier bewuster mee om kunt gaan, zodat je met meer rust en controle reageert op uitdagende momenten.

Inhoud

                              Laatste update — 14 maart 2025

    Ik dacht dat ik dit trauma had verwerkt en een plek had gegeven. Blijkbaar niet.

    Het is diep in de nacht en ik word met een enorm gespannen gevoel wakker. Mijn 1,5-jarige dochter Lou ligt naast me heel hard te huilen terwijl mijn vriendin Claire haar aan het troosten is. Haar gehuil snijdt diep in mijn ziel.

    Ineens ben ik veranderd in een grommend dier dat alleen maar de tanden op elkaar kan klemmen. Ik ren naar boven om melk te maken. Als ik de spullen niet meteen kan vinden voel ik de drang om heel hard met mijn vuist tegen de muur te slaan of alle spullen hard van me weg te gooien.

    Wat gebeurt er met me?

    Het beangstigt me dat ik dit niet kan controleren. Waarom kan ik niet gewoon even denken: ‘Jelle, adem gewoon even diep in en uit’. Het komt niet eens in me op. Ik zit in een onbeheersbare vecht-vlucht-paniekreactie. Een diepgewortelde overlevingsdrang die alle controle overneemt. Komen deze klachten door mijn trauma waarvan ik dacht dat ik het al had verwerkt?

    De volgende ochtend voel ik een afstand tot mezelf en voel ik me schuldig en beschaamd. Ik begrijp mezelf niet meer. Waarom is dit gebeurd? Naast intense ervaringen (o.a. ruziënde ouders) heb ik in mijn jeugd enkele traumatische momenten meegemaakt. Momenten waarin ik me bang en machteloos voelde. Ik schrijf hierover in mijn boek ‘Verlangen naar minder'. Hier te beluisteren.

    Ik dacht dat ik dit trauma had verwerkt en een plek had gegeven. Blijkbaar niet. Dit besef bracht me ertoe om te kijken naar trauma therapie en om boeken over dit onderwerp te gaan lezen.

    Door het boek ‘Traumasporen’ snapte ik wat er in mijn brein was gebeurd die nacht

    Voor mij was het boek ‘Traumasporen' van Bessel van der Kolk een enorme eye-opener want toen ik het las viel er voor mij meteen op z’n plek wat hier nou precies ‘s nachts was gebeurd in mijn brein. 

    het brein en trauma

    Hier een beeld uit het boek ter verduidelijking: de thalamus zegt ‘dit is wat er nu gebeurt’ tegen de amygdala, die feedback haalt uit de hippocampus waar herinneringen zijn opgeslagen.

    Ons brein is gemaakt om te overleven en dus is de prioriteit: gevaar opsporen

    Voordat we in de hersengebieden duiken die hierbij een rol spelen, is het belangrijk om te weten dat ons brein primair is gericht op overleven. Dit helpt ons in gevaarlijke situaties, maar kan ook problematisch zijn, bijvoorbeeld als we te heftig reageren op iets dat geen echt gevaar vormt.

    De thalamus: het startpunt (rechtsboven op de afbeelding)

    Alles wat we zien, horen, ruiken en voelen, komt eerst binnen in de thalamus. Dit gebied in de hersenen verwerkt al deze informatie en bundelt het tot één samenhangend geheel, zodat we begrijpen wat er met ons gebeurt. De thalamus stuurt deze informatie vervolgens naar twee plekken:

    1. Naar de amygdala die snel inschat of er gevaar voor overleving dreigt.

    2. Naar de frontale hersenkwabben die de informatie bewuster verwerken.

    De amygdala: de rookmelder van ons brein (rechtsonder op de afbeelding)

    De amygdala is een klein, amandelvormig gebied dat constant controleert of er gevaar voor overleving is. Het werkt razendsnel en vergelijkt nieuwe situaties met eerdere ervaringen, opgeslagen in de hippocampus.

    Staan hier dus traumatische ervaringen opgeslagen die bijvoorbeeld relateren met geluiden die je op dat moment hoort dan communiceert de hippocampus: gevaar voor overleving! Denk hierbij aan oorlogsveteranen die meteen in paniek schieten bij het horen van vuurwerk.

    Als de amygdala de stempel gevaar voor overleving heeft gezet, stuurt ze direct een alarmsignaal naar de hersenstam en de hypothalamus. Hierdoor komen stresshormonen vrij en wordt het lichaam klaargemaakt om te vechten, vluchten of bevriezen.

    Omdat de amygdala sneller werkt dan onze bewuste denkprocessen, kan ons lichaam al reageren voordat we zelf doorhebben wat er aan de hand is. Dit verklaart waarom we soms instinctief schrikken of wegrennen, zonder er eerst over na te denken.

    de twee paden van de amygdala naar de neocortex en de thalamus

    Er zijn twee manieren om gevaar te temperen: van boven naar beneden, door opdrachten van de mediale prefrontale cortex, of van beneden naar boven, door de reptielenhersenen, via ademhaling, beweging of aanraking. Deze twee paden worden duidelijk wanneer we de routes van de thalamus naar de amygdala en de neocortex bekijken.

    Het pad van de thalamus naar de amygdala is sneller dan naar de frontale hersenkwabben

    Neurowetenschapper Joseph LeDoux noemt de weg naar de amygdala ‘de benedenroute', een route die razendsnel is, en de weg naar de frontale cortex ‘de bovenroute', een weg die enkele milliseconden langer duurt om af te leggen tijdens een overweldigende, bedreigende ervaring. Het verwerkingsproces van de thalamus kan echter defect raken door trauma. 

    Van de thalamus naar de amygdala: Dit pad is snel en zorgt voor een onmiddellijke emotionele reactie. Het stelt je in staat om snel te reageren op mogelijk gevaarlijke situaties zonder eerst na te denken.

    Van de thalamus naar de neocortex: Dit pad is langzamer en zorgt voor een meer verfijnde, bewuste verwerking van de informatie. Dit is het deel van het brein dat betrokken raakt wanneer je tijd hebt om na te denken en een rationele beslissing te nemen.

    Mijn brein registreerde Lou als een tijger die in mijn kamer stond, klaar om mij aan te vallen

    Alles viel op z'n plek. Terwijl ik sliep en Lou huilde, registreerde mijn thalamus (mogelijk defect door eerdere traumatische ervaringen) dit als een gevaar en stuurde dit razendsnel naar mijn amygdala, die gevoelig was voor zulke signalen en gebruikmaakte van feedback van de hippocampus, waar traumatische herinneringen zijn opgeslagen. Deze herinneringen bevatten geschreeuw, gekrijs en gehuil. 

    Laten we zeggen dan mijn amygdala flink aan het roken was en dat ik dus wakker werd terwijl deze processen al even in gang waren gezet. Een overlevingsmechanisme dat diep geworteld zit in ons zenuwstelsel en daardoor lastig is om te controleren. Hoogstwaarschijnlijk werd ik daarnaast ook gewekt uit een diepe slaap, een fase waarin de prefrontale cortex (een deel van de hersenen dat je nodig hebt om jezelf te kalmeren) zo goed als uit staat.

    Deze delen van mijn brein registreerden Lou dus als een tijger die in mijn kamer stond en mij elk moment kon bespringen. Voor dit moment van bespringen werd ik door mijn lijf klaargestoomd. Logisch dat je dan alleen maar met je vuist tegen de muur wil slaan.

    Begrijpen wat trauma doet heeft me geholpen om mijn reacties te begrijpen en te accepteren 

    Een paar weken later gebeurde het weer. Lou was weer aan het huilen en ik zei op een gegeven moment tegen Claire dat ik het niet meer trok en even naar boven ging om te liggen. Zodra het ophield, werd ik rustiger en kon ik (of eigenlijk mijn brein) ernaast gaan liggen.

    Het hielp me enorm om te weten wat er aan de hand was, het te accepteren en me ervan bewust te zijn wat er in mijn brein gebeurde. Ik pakte even een moment voor mezelf rust en verwijderde mezelf van het gevaar voor overleving, wat op dat moment geen echt gevaar was, maar door mijn brein wel zo werd ervaren. 

    Het begrijpen van deze hersenmechanismen heeft me geholpen om mijn reacties te begrijpen en te beheersen.

    Mijn beste praktische tip tot nu toe: de verrassing wegnemen

    Boosheid en frustratie ontstaan vaak door onrealistische verwachtingen. Stel, je gaat uit eten en moet onverwacht een uur wachten. Dat voelt frustrerend. Maar als je dat van tevoren had verwacht, zou je je kalmer en meer in controle voelen.

    Daarom zette ik de volgende reminder in mijn telefoon op elke dag 21.00:

    Lou zal vannacht gaan huilen en ik kan dat aan.

    Het is bijna gek hoe enorm dit (naast weten wat er precies gebeurde in mijn brein) geholpen heeft bij het ermee omgaan als het gebeurde.

    Vertrouw niet blind op trauma therapie en blijf altijd zelf onderzoeken en leren

    Een andere les die ik leerde kwam uit het feit dat mijn psycholoog (waarbij ik ook EMDR sessies had) mij tijdens mijn behandeling niet kon uitleggen wat hier 's nacht nou precies gebeurde in mijn brein. Dus ging ik zelf op zoek naar informatie.

    Dit was voor mij weer een reminder dat het in deze wereld essentieel is om altijd zelf te blijven lezen en zelf te blijven onderzoeken als het gaat over trauma en je mentale en fysieke gezondheid. Elke hulpverlener is anders, en sommige kunnen meer kennis hebben dan anderen, maar uiteindelijk ben jij degene die het meeste belang heeft bij je eigen herstel.

    Dus: blijf assertief en zeg niet zomaar ‘ja en amen'. Blijf in de boeken duiken, blijf onderzoeken en kijk naar verschillende mogelijkheden en wegen die je kunt bewandelen.

    Onze artikelen bevatten geregeld affiliate links. Wanneer je iets koopt via zo'n link krijgen wij daar een commissie van. Een directe manier om ons te supporten en de website up-to-date te houden #onlybuyitwhenyouneedit.

     

    In mijn nieuwsbrief beantwoord ik o.a. vragen van lezers. Meld je aan en stel hier jouw vraag!

    auteur + spreker — Met een hoofd vol zorgen vertrok ik in 2011 voor een reis naar Brazilië en las daar het boek 'Denk groot & word rijk’ van Napoleon Hill. Het boek en de reis veranderden mijn leven compleet. Terug in Nederland ging ik bloggen om net als Napoleon Hill anderen te helpen en te inspireren. In 2018 schreef ik het boek ‘Verlangen naar minder' (15.000+ exemplaren verkocht) over mijn zoektocht naar een bewuster en duurzamer leven. Benieuwd naar mijn favoriete boeken? Bekijk ze hier!

    3 Comments

    Comments are closed.